Mijn nieuws Podcasts Digitale krant Puzzels

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Hoe maak je duurzame keuzes in de supermarkt? NRC zet alle tips op een rij

Goed eten Wat maakt voeding duurzaam en wat stop je in je mandje als je wilt letten op zaken als uitstoot, dierenwelzijn of arbeidsomstandigheden? NRC beantwoordt vragen en geeft tips voor bij het boodschappen doen. (bijgewerkt op 6 oktober 2023)
Illustratie Martien ter Veen
Gids

In deze gids zet NRC op een rij welke smaken er zijn op het gebied van duurzame voeding en wat de consequenties zijn van keuzes die je maakt in de supermarkt, (boerderij)winkel of op de markt. Al helemaal thuis in de wereld van duurzaam eten? Test dan je kennis met de quiz onderaan.

3 vragen over duurzame voeding

1 Duurzaam eten, wat is dat eigenlijk?

Die vraag is niet zo eenvoudig te beantwoorden. De term ‘duurzaamheid’ behelst nogal wat: dierenwelzijn, natuur, biodiversiteit, klimaat, eerlijke handel en gezondheid.

Wie duurzaam wil eten stuit vanzelf op dilemma’s. Zo kunnen groentes van ver weg beter zijn dan die uit de verwarmde kas in de buurt. En kan wat goed is voor dierenwelzijn, juist weer nadelig uitpakken voor CO2-uitstoot. Voedingsredacteur Martine Kamsma zette de tegenstrijdigheden op een rijtje.

De omslag voor de verduurzaming van productieketens, moet komen vanuit bedrijfsleven en politiek.

2 Is duurzame voeding gezond en is een gezond voedingspatroon duurzaam?

Niet noodzakelijkerwijs, zei wetenschapper Sander Biesbroek eerder in NRC. Hij zette de mate waarin mensen zich aan de richtlijnen voor goede voeding houden af tegen de CO2-uitstoot van hun voedingspatroon. Hoe ongezonder mensen scoren op eten, hoe groter de ecologische voetafdruk. Gemiddeld, het gaat niet altijd op. Cola bijvoorbeeld stelt qua CO2-uitstoot niet zoveel voor, maar gezond is het niet. En snoep kan een lagere milieu-impact hebben dan noten.

3 Is biologisch eten duurzamer dan gangbaar voedsel?

Daar is niets algemeens over te zeggen. Biologisch voedsel is beter voor de bodem, maar verbruikt per kilo weer meer grond. Of bio beter is dan gangbaar hangt onder meer af van de boer, de plaats en het product schreef NRC eerder. De meeste uitstoot van broeikasgassen komt door landgebruik en wat er op de boerderij gebeurt.

Hoe maak je duurzame keuzes? 6 tips

1Meer plant op het menu levert klimaatwinst op

Qua duurzaamheid wint een plantaardig dieet het van een voedingspatroon mét vlees. Er is weinig dat zo’n brede schadelijke impact heeft als vlees. Het zou ruim 60 procent aan CO2-uitstoot schelen als de inwoners van de 54 rijkste landen overgaan op voornamelijk plantaardige voeding, blijkt uit onderzoek van Leidse onderzoekers waar NRC in 2022 over schreef. Daarnaast is het voor je eigen gezondheid ook beter om dierlijk voedsel (regelmatig) te vervangen door plantaardige producten.

Kan een béétje vlees nog wel? Ja, zeggen sommige wetenschappers. Het landgebruik is met een beetje vlees efficiënter dan wanneer we helemaal geen vlees eten. 10 tot 20 gram dierlijk eiwit per dag, dat is waar onderzoekers van de Wageningen Universiteit op uitkwamen toen ze berekenden hoeveel dierlijke producten we kunnen eten voor een zo duurzaam mogelijk dieet. Ter vergelijking: een hardgekookt eitje bevat iets meer dan 6 gram eiwit, een stuk kipfilet van 125 gram zo’n 29 gram. Duurzamer eten gaat hand in hand met gezonder eten én als de hele wereld duurzaam eet, kunnen in theorie 10 miljard mensen gevoed worden.

En hoe zit het met vlees- en zuivelvervangers? Kun je met een gerust hart nepworsten, vegaburgers en ‘kip’stukjes eten en plantaardige melk drinken? Wordt voor alle soja die daarvoor nodig is geen regenwoud gekapt? Sojaproducten in Nederlandse supermarkten voor menselijke consumptie worden gemaakt van soja uit Canada en Frankrijk, waarvoor geen oerwoud is gekapt. De meeste soja waarvoor bos is gekapt consumeren we via het vlees dat we eten. Voor plantaardige melk geldt: welke soort je ook kiest, zelfs de meest duurzame koemelk leidt tot meer uitstoot, land- en watergebruik dan plantaardige vervangers.

2De ene supermarkt is de andere niet als het aankomt op duurzaamheid

Als consument is het vaak lastig om te achterhalen hoe verantwoord supermarkten bezig zijn, omdat duurzaamheid zo’n breed onderwerp is. Stichting Questionmarkt doet er onderzoek naar en neemt daarin zoveel mogelijk facetten mee, waaronder uitstoot, verspilling, vleesconsumptie en ontbossing. Iedere twee jaar publiceert Questionmark de ‘Superlijst Groen’. De laatste editie van de superlijst wordt aangevoerd door Ekoplaza, gevolgd door Lidl. Albert Heijn staat op een derde plek en supermarkt Plus is een achterblijver volgens het onderzoek.

Was eerst nog lastig te achterhalen wat de speerpunten van supermarkten zijn als het aankomt op duurzaamheid, in de afgelopen twee jaar zijn de ketens een stuk transparanter geworden over hun beleid en aspiraties op dit gebied. Zo delen ze ambities voor reductie van hun uitstoot, en op Plus na communiceren alle grote ketens nu over het aandeel plantaardige eiwitten in het assortiment.Toch gaan die woorden nog lang niet altijd gepaard met daden, blijkt uit dit NRC-artikel.

Op het gebied van dierenwelzijn valt er bij de supers nog een wereld te winnen volgens ander onderzoek van Questionmark. NRC zette op een rijtje welke supermarkten goed scoren en waarom.

3Labels en keurmerken wijzen de weg

Ruim honderd verschillende keurmerken zijn er te vinden op de pakken, zakken en blikken in de Nederlandse schappen. Er zijn keurmerken die aangeven dat een product ‘goed’ is voor mens, dier of milieu. Ze zijn te vinden op de keurmerkenwijzer van Milieu Centraal, de organisatie die adviseert over duurzaamheid. Download de bijbehorende app voor een snelle zoekwijzer in de winkel.

Zo voorkom je dat je in de slimme foefjes trapt van fabrikanten die hun logo op een keurmerk laten lijken.

4Waar je groente en fruit vandaan komen, maakt uit (en wanneer je wát koopt ook)

Meer groente, liefst van dichtbij - dat is het credo als je over wilt stappen op een duurzamer voedingspatroon. Duurzame groenten komen van Nederlandse – of Europese - bodem, niet uit het vliegtuig en niet uit een verwarmde kas. Overigens maakt transport maar een klein onderdeel uit van de totale uitstoot. De grootste impact ligt op de boerderij en hangt af van hoe het voedsel daar wordt geproduceerd. Buiten het seizoen kan groente van ver die van de akker komt, een lagere milieuimpact hebben dan groente uit de verwarmde kas in de buurt.

5Het is wél het uiterlijk dat telt, of in dit geval: de verpakking

Als het om verpakking gaat, is minder niet altijd beter. We zijn geneigd de milieubelasting van verpakkingen te overschatten. Die verpakking bepaalt gemiddeld namelijk 10 procent van de impact van een product, verspilling telt voor 15 procent mee. Een bekend voorbeeld is de komkommer. Verpakt in een plastic hoesje blijft de groente zo’n zeven dagen langer goed. Als je daardoor minder weggooit, is de ingepakte variant duurzamer.

Vaak kun je beter kiezen voor een product verpakt in plastic dan in glas of blik. Waarom dat zo is en welke kanttekeningen hierbij te maken zijn, lees je in dit stuk van een NRC-redacteur die een lesje duurzame verpakkingskunde kreeg.

Voor wie het simpel wil houden, deelde Mariska Joustra van voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal eerder een stelregel in NRC die meestal opgaat: herbruikbare verpakkingen zijn beter dan wegwerp-. O ja, en laat je niet in de luren leggen door de term ‘bioplastic’.

6Eten weggooien is zonde en niet echt duurzaam

Duurzamer eten betekent ook minder voedsel verspillen. Nederlanders gooien ieder jaar zo’n 34 kilo eten weg. Slecht voor het milieu, maar ook voor je portemonnee. Zelf kun je hier veel aan doen: niet meer eten dan je nodig hebt en niet meer kopen dan je opeet, dat zijn de belangrijkste richtlijnen. NRC geeft nog 8 andere tips om verspilling tegen te gaan. En voor jonge ouders hebben we alvast een advies van een van onze ervaringsdeskundigen: kook wat je zélf lekker vindt – dan eet je ook graag de restjes. En stop met tegen beter weten in boontjes in peuters proppen.

Test je kennis

Hoeveel weet jij over duurzaam eten? Doe de quiz

Wat weet jij over duurzame voeding?

1/10
Wat is duurzamer?

Dat is het goede antwoord!

Fout. Het goede antwoord is: Vegaburger van geïmporteerde soja

Op de lijst van door de EU geïmporteerde grondstoffen die voor de meeste ontbossing zorgen, staat soja op nummer 1, maar dat betekent niet dat een vleesburger duurzamer is dan een vegaburger van geïmporteerde soja. De soja in sojaburgers en sojamelk komt meestal uit Canada en Europa en daarvoor wordt geen bos gekapt. Die plek bovenaan de ontbossingsranglijst heeft soja met name te danken aan veevoer uit Zuid-Amerika. De meeste soja in onze voeding consumeren we zonder dat we het zien. 94 procent eten we indirect via vlees, zuivel en eieren: het was voer voor koeien, varkens en kippen.

gaf ook dit antwoord

Waar is meer water voor nodig?

Dat is het goede antwoord.

Fout. Het goede antwoord is: Een kilo kipfilet

Per land verschilt het waterverbruik nogal, toch is voor een kilo kipfilet gemiddeld meer water nodig dan voor een kilo avocado. Maar avocado's komen dan weer vaker uit landen waar waterschaarste is, waardoor de milieu-impact groot is. Qua uitstoot van broeikasgassen en landgebruik doet avocado het dan weer aanzienlijk beter dan kip. Vanuit het oogpunt van klimaatverandering (CO2-uitstoot) zijn alle dierlijke producten slechter dan avocado.

In dit artikel lees je hoe in het hart van Chili avocado's voor Europa het laatste beetje water opslurpen. Wil je zeker weten dat je een duurzame keuze maakt, dan kun je beter kiezen voor een groente van dichtbij, uit het seizoen.

gaf ook dit antwoord

Kweekzalm is duurzamer dan wilde zalm

Dat is het goede antwoord!

Fout. Het goede antwoord is: Onjuist

Het hangt af van de omstandigheden. Wildvangst gaat gepaard met overbevissing en ongewenste bijvangst. Bij kweekzalm zijn watervervuiling, verspreiding van ziekten en parasieten en kruisingen van wilde en ontsnapte kweekzalm een paar van de problemen. Deze vijf richtlijnen kun je aanhouden als je vis koopt.

gaf ook dit antwoord

Wat is minder belastend voor het klimaat: kaas of kip?

Dat is het goede antwoord!

Fout. Het goede antwoord is: Kip

Kaas is slechter voor het milieu dan varkensvlees, kip of kweekvis. Onderzoekers zagen dat per 100 gram geproduceerd eiwit bij kaas het meeste broeikasgas vrijkomt. Wel verschilt de milieu-impact per kaassoort. Voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal zet roomkaas en jonge kaas hoger op de duurzaamheidsladder dan oude kaas. Geitenkaas scoort weer iets beter dan kaas van koemelk en mozzarella van de koe is door de milieubewuste mens te verkiezen boven de variant van buffelmelk.

gaf ook dit antwoord

Voor het milieu kun je beter kiezen voor

Dat is het goede antwoord!

Fout. Het goede antwoord is: een scharrelei

Voor het milieu is een scharrelei beter. Van scharrelkippen die binnen zitten, kunnen schadelijke stoffen worden afgevangen. En een groot deel van de milieu-impact van kippen komt door voer – hoe minder ruimte, hoe minder voer ze nodig hebben. Let je op dierenwelzijn, dan is een vrije-uitloopei de betere keuze. Vrije-uitloopkippen worden overigens scharrelkippen tijdens een ophokplicht.

gaf ook dit antwoord

Wat is duurzamer?

Dat is het goede antwoord!

Fout. Het goede antwoord is: Sojamelk van ver

Zelfs de meest duurzame koemelk leidt tot meer uitstoot, land- en watergebruik dan plantaardige vervangers. En hoe zit het met die vervangers, welke is het duurzaamst? Er zijn studies die hard maken dat havermelk iets minder CO2-uitstoot oplevert dan soja. Uiteindelijk hangt de milieubelasting af van waar en hoe het geteeld wordt. Dat varieert per merk. Welke plantaardige ‘drink’ je ook kiest, de voetafdruk van koemelk is altijd vele malen groter.

Voor het klimaat is plantaardige melk misschien beter, maar volgens het Voedingscentrum is zuivel niet zomaar te vervangen door iets anders. Door te kiezen voor sojaproducten waar calcium en vitamine B12 aan is toegevoegd, krijg je in ieder geval wel de juiste voedingsstoffen binnen.

gaf ook dit antwoord

Wat is beter voor de koe?

Dat is het goede antwoord!

Fout. Het goede antwoord is: Beter Leven-melk met drie sterren

Weidemelk belooft dat koeien minimaal 120 dagen per jaar buiten grazen; dat is minder dan de 180 dagen van Beter Leven-melk met drie sterren. Weidemelk stelt geen milieu-eisen. Het Beter Leven-keurmerk doet dat wel. Beter Leven drie sterren stelt ook hogere eisen dan ‘Beter voor Koe, Natuur en Boer’ van Albert Heijn. Dat laatste is een bedrijfslogo, geen keurmerk. Milieu Centraal noemt zes topkeurmerken voor zuivel; Weidemelk en Beter voor Koe, Natuur en Boer staan daar niet bij. Dit voorbeeld laat zien hoe verwarrend keurmerken kunnen zijn

gaf ook dit antwoord

Wat veroorzaakt meer CO2-uitstoot: boter of margarine?

Dat is het goede antwoord!

Fout. Het goede antwoord is: Boter

Boter veroorzaakt per gram vet drie keer zoveel CO2-uitstoot als plantaardige alternatieven, blijkt uit onderzoek. Daarnaast is bij margarine de verarming van het land de helft minder en het watergebruik gunstiger. De conclusie van het onderzoek in het kort: voor het klimaat zijn alle plantaardige vetten beter dan boter, zelfs pure palmolie.

gaf ook dit antwoord

Wat is beter?

Dat is het goede antwoord!

Fout. Het goede antwoord is: Dat is niet te zeggen

Het is niet te zeggen wat duurzamer is. Naar plantaardige olie kun je op veel manieren kijken: ontbossing, biodiversiteitsverlies, CO2-uitstoot, landgebruik, leefomstandigheden van boeren, etc. Dat maakt het onmogelijk om de beste oliesoort aan te wijzen. Voor een liter palmolie is minder land nodig dan voor alle andere soorten olie. Maar doordat er zoveel van geproduceerd wordt, vooral in Indonesië en Maleisië, is palmolie verantwoordelijk voor meer ontbossing dan bijvoorbeeld raapzaad.

gaf ook dit antwoord

Een kruidenplantje is per definitie duurzamer dan een bosje kruiden in een plastic verpakking

Dat is het goede antwoord!

Fout. Het goede antwoord is: Onjuist.

Het plantje is niet altijd beter. Wat de meest duurzame keuze is hangt af van verschillende factoren. Zit de plant in een plastic pot en niet-recyclebare verpakking? En maak je pesto van de laatste half vergane basilicumblaadjes, of eindigt het plantje half verknipt en verlept bij het vuilnis? Verspilling heeft doorgaans een grotere milieu-impact dan verpakking. Wie op safe wil spelen, gaat naar de groenteboer en vraagt daar om een onverpakt (half) bosje kruiden en maakt dat helemaal op. Voor specerijen geldt: navullen is duurzamer dan nieuw kopen.

Samengevat: hoe minder je weggooit, hoe beter. Daarom bundelde NRC handige tips om verse kruiden langer te bewaren.

gaf ook dit antwoord

Wat is buiten het seizoen de meest duurzame keuze?

Dat is het goede antwoord!

Fout. Het goede antwoord is: Verse spinazie uit het buitenland

In Nederland wordt verse spinazie buiten het seizoen (dat loopt van maart tot en met november) geteeld in een verwarmde kas. Op dat moment is het duurzamer om verse spinazie uit het buitenland te eten. Nóg beter is om in die periode te kiezen voor pot- of diepvriesgroenten, omdat die op de akker zijn geteeld. Spinazie uit de vriezer kun je ook zien als lokaal en uit het seizoen. Afgepast eten uit de vriezer voorkomt bovendien verspilling. En qua voedingswaarde maakt het niet uit.

gaf ook dit antwoord

Sla uit eigen moestuin is duurzamer dan sla uit de supermarkt

Dat is het goede antwoord!

Fout. Het goede antwoord is: Onjuist

Zelf je eten verbouwen is geweldig, maar niet per definitie duurzamer dan sla uit de supermarkt. Grote telers werken efficiënter dan de moestuinier die zaden en tuingereedschap moet kopen, een lagere opbrengst heeft, een deel van de oogst ziet mislukken en misschien ook nog met de auto naar de moestuin rijdt.

gaf ook dit antwoord

Je kunt beter een aubergine mét plastic kopen als je de groente niet meteen gebruikt

Dat is het goede antwoord!

Fout. Het goede antwoord is: Juist

Als je een aubergine meteen opeet, heb je geen plastic nodig, maar plastic verlengt de houdbaarheid van veel groenten en fruit. Verpakking maakt een relatief klein deel uit van de milieubelasting van voedsel. Verspilling is een groter probleem.

gaf ook dit antwoord

Wat is duurzamer?

Dat is het goede antwoord!

Fout. Het goede antwoord is: Een kleine banaan.

Per kilo scoort banaan veel beter op uitstoot van broeikasgassen, land- en watergebruik. Maar omgerekend naar calorieën levert banaan ruim twee keer meer uitstoot op dan walnoten. Een kleine banaan (100 gram) levert 92 kcal, een handje noten (25 gram) is goed voor 177 kcal. Wat dit voorbeeld zegt: hoeveel je ergens van eet, telt ook mee.

gaf ook dit antwoord

In de supermarkt is een Fairtrade keurmerk een goede leidraad voor duurzame koffie

Dat is het goede antwoord

Fout. Het goede antwoord is: Juist

In de supermarkt is een keurmerk de beste garantie. Maar Fairtrade is opgericht om boeren een beter bestaan te bieden. Milieu staat niet op de eerste plaats. En er zijn ook koffiemerken zonder keurmerk die boeren toch een beter inkomen bieden of zich richten op minder CO2-uitstoot. Dat is veelal duurdere single origin-koffie: koffie uit één gebied waarvan de herkomst bekend is. Duurdere koffie zonder keurmerk kan dus minstens zo goed voor boeren zijn als Fairtrade.

gaf ook dit antwoord

Zelf koken is duurzamer dan een magnetronmaaltijd

Dat is het goede antwoord!

Fout. Het goede antwoord is: Onjuist

Het algemene advies is: eet zo weinig mogelijk bewerkt voedsel. Maar ook een kant-en-klaarmaaltijd kan uit nauwelijks bewerkte gezonde ingrediënten bestaan. Je verspilt mogelijk minder voedsel omdat je een afgepaste portie koopt en de magnetron gebruikt minder energie dan gasfornuis of oven.

gaf ook dit antwoord

Jouw score


Bedankt voor het maken van de vragen!




Meld een taalfout
Toevoegen aan
+ verzameling
Dossier
Slim Leven-gidsen
Meer Slim Leven-gidsen

Lees ook deze artikelen